Κωνσταντίνος Δοξιάδης: Το ημερολόγιο ενός οραματιστή

Πηγή: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη

Πώς νιώθει ένας δυτικός πολεοδόμος στο Καράτσι ενώ ακούει από μακριά τη μουσική από ένα γαμήλιο γλέντι;

Αναφορά στον Κωνσταντίνο Δοξιάδη και το βιβλίο «Ταξιδιωτικά ημερολόγια 1954-1956»

Τα «Ταξιδιωτικά ημερολόγια 1954-1956» του Κωσταντίνου Δοξιάδη που κυκλοφόρησαν από τον εκδοτικό οίκο Μέλισσα είναι μια πρώτη, λίγο κλεφτή, ματιά στη ζωή και στο έργο του μεγάλου Έλληνα πολεοδόμου: πρόκειται για σημειώσεις από ταξίδια στην Ινδία, στη Συρία, στο Πακιστάν, στην Ιορδανία, στο Ιράκ, με φωτογραφίες από το αρχείο του και με μια κατατοπιστική εισαγωγή του αρχιτέκτονα Δημήτρη Φιλιππίδη.

Ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης ταξίδευε για τις ανάγκες του Τεχνικού Γραφείου Δοξιάδη που είχε ανοίξει στην Αθήνα αλλά και ως εκπρόσωπος διεθνών οργανισμών και μέλος οικονομικών αποστολών. Επηρεασμένος από τους «Επτά πυλώνες της σοφίας» του Τ. Ε. Λόρενς (1888-1935), του «Λόρενς της Αραβίας», όπως γράφει ο ίδιος, άρχισε να κρατάει ημερολόγιο, καταγράφοντας τις εντυπώσεις του για τον ασιατικό τρόπο ζωής και δόμησης. Σ’ αυτές τις καταγραφές γίνεται λόγος για έννοιες όπως ο τόπος και η εντοπιότητα, η παράδοση, η τεχνολογία, οι υποδομές, τα δίκτυα, η φύση, η πόλη και η δημόσια υγεία.

Πηγή: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη

Πώς νιώθει ένας δυτικός πολεοδόμος στο Καράτσι ενώ ακούει από μακριά τη μουσική από ένα γαμήλιο γλέντι; Τι σκέφτεται για την επίλυση του στεγαστικού προβλήματος στην Ντάκα όπου οι άνθρωποι ζουν μέσα στα λασπόνερα; Πώς αντιμετωπίζει τη μαζική κατασκευή κατοικιών στη Βαγδάτη; Πολλοί από τους προβληματισμούς του σ’ αυτά τα ημερολόγια θα μεταφερθούν και θα απαντηθούν στο βιβλίο του “Architecture in Transition’’ που κυκλοφόρησε το 1963 και το οποίο παραμένει έργο αναφοράς για την αρχιτεκτονική και τις επιστήμες του άστεως.

Ο Κωνσταντίνος Δοξιάδης γεννήθηκε στην Ανατολική Ρωμυλία το 1913 και πέθανε στην Αθήνα το

1975. Σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και στο Βερολίνο. Το 1937 διορίστηκε μηχανικός της Πολεοδομικής Υπηρεσίας της Διοικήσεως Πρωτευούσης και κατά τη διάρκεια του πολέμου διετέλεσε προϊστάμενος της Πολεοδομικής Υπηρεσίας και του Γραφείου Χωροταξικών και Πολεοδομικών Ερευνών και Μελετών. Στη διάρκεια της Κατοχής υπήρξε επικεφαλής της αντιστασιακής ομάδας Ήφαιστος και εξέδιδε ένα περιοδικό, τεχνικού περιεχομένου με τίτλο «Χωροταξία–Πολεοδομία–Αρχιτεκτονική». Μετά την απελευθέρωση, το 1945, άρχισε η διεθνής του σταδιοδρομία:η μεγάλη πρόκληση ήταν τοτε η ανοικοδόμηση της Ελλάδας και ολόκληρης της ρημαγμένης Ευρώπης.

Πηγή: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη

Παραλλήλως αγωνιζόταν για να δοθούν στην Ελλάδα οι ιταλικές πολεμικές επανορθώσεις και μετείχε στο ιστορικό τετράγλωσσο λεύκωμα, «Αι Θυσίαι της Ελλάδος στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο» (που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της εφημερίδας «Καθημερινή»), όπου καταγράφονταν με τη βοήθεια διαγραμμάτων και φωτογραφικού υλικού, οι επιπτώσεις του Β' Παγκόσμιου πολέμου και της Κατοχής στην Ελλάδα, στον πληθυσμό της, στις υποδομές, στις πλουτοπαραγωγικές πηγές.

Το 1951 ίδρυσε το Τεχνικό Γραφείο Δοξιάδη (Doxiadis Associates), μια ιδιωτική εταιρεία συμβούλων μηχανικών, με μια μικρή ομάδα αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων με πολλούς από τους οποίους είχε εργαστεί μαζί κατά την περίοδο της Ανοικοδόμησης. Η εταιρεία μεγάλωσε πολύ γρήγορα με αποτέλεσμα να αποκτήσει γραφεία στις 5 ηπείρους, και προγράμματα σε 40 χώρες. Ένα χρόνο αργότερα δημιούργησε δικό του γραφείο, το Γραφείο Δοξιάδη, το οποίο έγινε διεθνώς γνωστό ως ένα από τα μεγαλύτερα γραφεία οικιστικών και πολεοδομικών μελετών: εκπονούσε μελέτες κατά παραγγελία διαφόρων κυβερνήσεων όπως των ΗΠΑ., του Ιράν, του Πακιστάν, της Σαουδικής Αραβίας, της Βραζιλίας, της Αργεντινής και της Ουρουγουάης.

Πηγή: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη

Το 1959 η τότε κυβέρνηση του Πακιστάν ανέθεσε στην εταιρεία «Δοξιάδης και Σύμβουλοι» τον σχεδιασμό της νέας πρωτεύουσας του Πακιστάν, του Ισλαμαμπάντ, που προοριζόταν να στεγάσει μελλοντικά 2.500.000 κατοίκους. Την ίδια χρονιά δημιούργησε μεταπτυχιακό πρόγραμμα οικιστικής και ξεκίνησε ερευνητικά προγράμματα για την πόλη του μέλλοντος, την εξέλιξη της Αθήνας, και την αρχαία ελληνική πόλη. Εκτός από τον σχεδιασμό της Ισλαμαμπάντ, ασχολήθηκε με τα στεγαστικά προγράμματα της Γκάνας, της Ζάμπιας, της Βαγδάτης, του Λιβάνου, της Συρίας, καθώς και τα ρυθμιστικά πολεοδομικές σχέδια της Ουάσιγκτον, του Ίστγουικ, του Σινσινάτι, της Οκλαχόμα. Οι μελέτες του για το Μπρούκλιν, το Ντιτρόιτ και το Μαϊάμι είναι μερικά από τα έργα με τα οποία καταπιάστηκε σε μια εποχή που η αμερικανική πολεοδομία είχε χαρακτήρα οδοστρωτήρα καταστρέφοντας τις παραδοσιακές γειτονιές με απροσμέτρητες κοινωνικές συνέπειες. Το 1965-1970 ανέλαβε σημαντικά έργα στη Σαουδική Αραβία.

Κατοικίες στη Βαγδάτη Πηγή: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη

Τα γνωστότερα έργα του στην Ελλάδα είναι το χωριό Άσπρα Σπίτια Βοιωτίας που μελέτησε σχεδίασε και επέβλεψε για λογαριασμό της εταιρείας Αλουμίνιον Ελλάδος για να στεγάσει τις οικογένειες 5.000 εργαζομένων, ο παραθεριστικός οικισμός Απολλώνιο στο Πόρτο Ράφτη καθώς και το κτίριο του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Πηγή: Αρχείο Κωνσταντίνου Α. Δοξιάδη © Ίδρυμα Κωνσταντίνου και Εμμάς Δοξιάδη

Τα βιβλία του «Emergence and Growth of an Urban Region The Developing Urban Detroit Area Volume 3: A Concept For Future Development», «Guide to the City of the Future», «Between Dystopia and Utopia», «Ekistics: Introduction to the Science of Human Settlements» είναι εμβληματικά έργα που περιγράφουν ένα ανθρωπιστικό όραμα για την πόλη και την τεχνολογία του άστεως. Στα ελληνικά κυκλοφορεί επίσης το «Κείμενα, σχέδια, οικισμοί» (εκδ. Ίκαρος).

«Πηγή: https://www.athensvoice.gr/culture/book/703082_konstantinos-doxiadis-imerologio-enos-oramatisti»