Κατηγοριοποίηση φωνών
Γράφει ο Δημήτρης Ανδρέου*
.jpg) |
Η Mirella Freni (δεξιά) ενώ διδάσκει
|
Η σωστή κατηγοριοποίηση της φωνής του ανθρώπου που θέλει να ασχοληθεί επαγγελματικά με το τραγούδι, στο οποιοδήποτε ρεπερτόριο στη μουσική, γίνεται στο πρώτο μάθημα φωνητικής το οποίο παρακολουθεί ο μαθητής (σε κάποιες περιπτώσεις ίσως χρειαστούν τρία ή και τέσσερα μαθήματα), και είναι η σημαντικότερη διάγνωση του δασκάλου φωνητικής έτσι ώστε να ξεκινήσει τη μελέτη του μαθητή.
Υπάρχει όμως το εξής σφάλμα: Οι περισσότεροι δάσκαλοι φωνητικής κατηγοριοποιούν τις φωνές των παιδιών σύμφωνα με τη φωνητική τους έκταση ή (ακόμη χειρότερα) με το χρώμα της φωνής τους. Δηλαδή, σύμφωνα με το ποιον τραγουδιστή θυμίζει σε αυτούς το χρώμα της φωνής του μαθητή. Με αποτέλεσμα, ο μαθητής να έχει τον πρώτο χρόνο μια βελτίωση, αλλά η πρόοδός του, όσα χρόνια κι αν κάνει μαθήματα φωνητικής, να παραμένει στο ίδιο επίπεδο με αυτό της πρώτης χρονιάς!
Οι συνήθεις απαντήσεις του δασκάλου για τα επόμενα έτη σπουδών, όπου η φωνητική πρόοδος δεν συντελείται, είναι συγκεκριμένες: «Χρειάζεσαι περισσότερο ρεπερτόριο», «Η φωνή πρέπει να μεστώσει με τα χρόνια», «Μη συγκρίνεσαι με αυτόν, αυτός ήταν μεγάλο ταλέντο» ή και το «Όλα πάνε περίφημα...».
Πριν δέκα, δώδεκα χρόνια, το Ωδείο «Μουσικοί Ορίζοντες» του Κώστα Γαϊτάνου, είχε φέρει τη διάσημη σοπράνο αλλά και εξαιρετική γνώστη της λειτουργίας της φωνής, Ghena Dimitrova, για να κάνει ένα masterclass. Η συμμετοχή ήταν τεράστια... Άνθρωποι που είχαν «τελειώσει» τις σπουδές στην Όπερα, με δίπλωμα Μονωδίας (δέκα χρόνια σπουδών δηλαδή), χορωδοί από τη χορωδία της ΕΡΤ, της Λυρικής, παιδιά με πάνω από πέντε χρόνια σπουδών φωνητικής, έσπευσαν να τραγουδήσουν στην μεγάλη αυτή δασκάλα και να πάρουν τη γνώμη της. Στα masterclasses οι δάσκαλοι ακούν τον κάθε μαθητή για δέκα λεπτά και η δουλειά τους είναι να τους φραζάρουν την άριά τους, να τους δείξουν δηλαδή έναν καλύτερο τρόπο να κινηθεί η φωνή τους, και μουσικά και τεχνικά. Δεν δείχνουν δηλαδή τεχνική της φωνής (κάτι που δεν μπορεί να γίνει άλλωστε σε δέκα λεπτά, καθώς για να αφομοιώσει κανείς μια τεχνική χρειάζεται οπωσδήποτε τρία έως τέσσερα χρόνια σπουδών).
Η Dimitrova, σε ελάχιστους κατάφερε να δείξει μουσικές φράσεις. Γιατί; Γιατί στους περισσότερους ανακάλυψε ότι είχαν διαφορετική φωνή απ' αυτήν που οι ίδιοι πίστευαν ότι είχαν! Τενόροι νόμιζαν ότι είναι βαρύτονοι, μέτζο νόμιζαν ότι είναι σοπράνο και το αντίστροφο... Ένας χαμός. Σε πολλούς επίσης είπε ότι η τεχνική τους ήταν ανύπαρκτη! Οι μαθητές, όμως, φεύγοντας συνέχισαν αυτό που έκαναν και πριν και, κυρίως, μίσησαν την Dimitrova!
Οι φωνές κατηγοριοποιούνται μόνο σύμφωνα με τα φωνητικά περάσματα. Τα φωνητικά περάσματα είναι δύο, το χαμηλό και το ψηλό. Τα περάσματα, λοιπόν, μας δείχνουν την ακριβή διαδρομή της φωνής μες στο σώμα μας και την αλλαγή των registri. Δεν θα κάνω γραπτό μάθημα φωνητικής γιατί κάτι τέτοιο δεν θα είχε νόημα, ειδάλλως αν όλοι διαβάζαμε ένα βιβλίο φωνητικής θα γινόμασταν τραγουδιστές! Επίσης, το να γράψω περισσότερα γι' αυτά τα περάσματα δεν έχει καμιά αξία, γιατί αξία έχει το να τα αντιλαμβάνεται φωνητικά ο δάσκαλος! Οι δάσκαλοι πρέπει να έχουν αναλυτική ακοή για να μπορούν να αντιληφθούν αυτά τα περάσματα.
Άμεσο αποτέλεσμα λοιπόν μιας λάθος κατηγοριοποιημένης φωνής είναι ο κακός ήχος και η αδυναμία να αναλάβει σωστά το ρόλο. Φυσικά, με τα χρόνια η φωνητική υγεία είναι φθίνουσα. Ακούμε λοιπόν κοντούς/άτεχνους τενόρους, που επειδή δεν μπορούν (λόγω τεχνικής αδυναμίας) να τραγουδήσουν το ρεπερτόριο του τενόρου, να τραγουδούν ρεπερτόριο βαρύτονου (ακούσαμε έναν τέτοιο στον Don Giovanni φέτος στο Ηρώδειο). Αυτό που με κάνει και απορώ είναι το εξής: Οι συνθέτες όταν γράφουν τους ρόλους και λένε ότι ο Figaro είναι για βαρύτονο για παράδειγμα, εννοούν ότι ο ρόλος πρέπει να αναλαμβάνεται από βαρύτονο και όχι από κάποιον που έχει την έκταση του βαρύτονου. Μα η διαφορά της έκτασης μεταξύ δύο διπλανών φωνών είναι πάρα πολύ μικρή, σχεδόν μία νότα! Πολλοί, μα πάρα πολλοί βαρύτονοι έχουν ας πούμε Ντο επάνω, αυτό δεν σημαίνει ότι είναι τενόροι, όπως και ένας τενόρος που στριμώχνει και βαρύνει την φωνή του δεν σημαίνει ότι είναι βαρύτονος.
Θα τελειώσω αυτήν τη μικρή ανάλυση με την εξής φράση του Pavarotti: «Μπορεί κάποιος να είναι πολύ καλός τραγουδιστής, αλλά εάν η φωνή του δεν γυρίζει το Φα-Φα# δεν είναι τενόρος». Μία φράση που αφορά αντίστοιχα όλες τις κατηγορίες των φωνών.
(Επισκεφθείτε τη Σελίδα στο Facebook και το Blog του Δημήτρη Ανδρέου)
