Ο Άγγελος Σικελιανός και η Δελφική Ιδέα

Προαπαιτούμενο για την εξασφάλιση της ειρήνης είναι η συνειδητοποίηση της κοινής μοίρας των ανθρώπων


ΤΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΑΜΑΝΑΤΙΔΗ

Ο Άγγελος Σικελιανός υπήρξε μια μεγάλη μορφή των ελληνικών γραμμάτων στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα, αλλά και οραματιστής για την παγκόσμια ειρήνη και αδελφοσύνη μεταξύ των λαών. Αυτό το όραμα επιδίωξε να το μετατρέψει σε πράξη κατά τη δεκαετία του 1920, προσκαλώντας σε διάσκεψη στους Δελφούς διανοούμενους από όλο τον κόσμο, και στη συνέχεια με τις δύο Δελφικές Εορτές που διοργάνωσε το 1927 και το 1930.

Όταν λάβουμε υπόψη πως ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) συστάθηκε το 1945, μετά τη λήξη του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου, με στόχο την παγκόσμια συνεργασία για την αποφυγή ενός ακόμη παγκόσμιου πολέμου, διαπιστώνουμε πόσο πρωτοποριακή ήταν η ιδέα του Α. Σικελιανού για την επίτευξη του ίδιου στόχου με τη συνεργασία των ανθρώπων των γραμμάτων και τεχνών της εποχής του.

Αν και τελικά η Δελφική Ιδέα του Α. Σικελιανού μακροπρόθεσμα παρέμεινε ένα απραγματοποίητο όραμα, με την έννοια ότι δεν κατέληξε στη σύσταση ενός μόνιμου διεθνούς φορέα, όπως ο ΟΗΕ, το γεγονός ότι μια τέτοια σκέψη ξεκίνησε από έναν Έλληνα ποιητή και διανοούμενο, της δίνει μια ιδιαίτερη βαρύτητα για τον Ελληνισμό.

Σημειωτέον ότι για την παγκόσμια προβολή της Δελφικής ιδέας ο Α. Σικελιανός επέλεξε τους Δελφούς, οι οποίοι στην αρχαιότητα είχαν χαρακτηρισθεί ως «Ο Ομφαλός της Γης», με άλλα λόγια το Κέντρο της Γης.

Πριν αναφερθώ πιο συγκεκριμένα στην Δελφική Ιδέα, θα δώσω, όσο πιο συνοπτικά γίνεται, πληροφορίες για την προσωπικότητα και το έργο του Α. Σικελιανού.

Ο Άγγελος Σικελιανός γεννήθηκε στην Λευκάδα το 1884. Όταν το 1901 τελείωσε το Γυμνάσιο έφυγε για την Αθήνα, όπου γράφτηκε στη Νομική Σχολή, χωρίς ωστόσο να ολοκληρώσει τις νομικές του σπουδές.

Στην Αθήνα γνωρίστηκε με άλλους λογοτέχνες της εποχής εκείνης, και συνεργάσθηκε με λογοτεχνικά περιοδικά. Το 1905 έφυγε για τη Λιβύη, στην έρημο της οποίας έγραψε το μακροσκελές ποίημά του Αλαφροΐσκιωτος.

Το 1907 ο Α. Σικελιανός γνώρισε στην Ελλάδα την Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ, την οποία παντρεύτηκε στην Αμερική. Μετά το γάμο του το ζεύγος Σικελιανού εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Το 1914 ο Σικελιανός γνωρίστηκε με το Νίκο Καζαντζάκη, με τον οποίο συνδέθηκε με βαθιά φιλία.

Το 1920 ο Σικελιανός άρχισε να σκέπτεται για τη μορφή που θα έπαιρνε η σκέψη του για την Δελφική Ιδέα. Λίγα χρόνια αργότερα, συγκεκριμένα το 1924, ο Άγγελος με τη σύζυγό του Εύα εγκαταστάθηκαν στους Δελφούς, σε σπίτι που έκτισαν εκεί, για να αρχίσουν εκ του σύνεγγυς την προεργασία για την υλοποίηση της Δελφικής Ιδέας. Αξίζει να αναφερθεί εδώ πως η Εύα Πάλμερ ήταν κόρη ενός πλούσιου Αμερικανού, και στην περιουσία της βασιζόταν ο Α. Σικελιανός για την κάλυψη των εξόδων για τις εκδηλώσεις της Δελφικής Ιδέας.

Τον Μάιο του 1927 έγιναν οι πρώτες Δελφικές Εορτές, οι οποίες γνώρισαν μεγάλη επιτυχία, και είχαν απήχηση στο εξωτερικό. Το 1930 πραγματοποιήθηκαν οι δεύτερες Δελφικές Εορτές, με την παρουσία πολιτικών παραγόντων, και με εξίσου μεγάλη επιτυχία με τις πρώτες.

Τον Αύγουστο του 1933 η Εύα έφυγε για τις ΗΠΑ, προφανώς για λόγους δυσαρμονίας στις σχέσεις της με τον σύζυγό της. Το 1950 ο Α. Σικελιανός έπαθε εγκεφαλική συμφόρηση, και πέθανε το 1951.

Το 1952 η Εύα επέστρεψε στην Ελλάδα, και μετά από ένα μικρό χρονικό διάστημα πέθανε, και θάφτηκε στους Δελφούς, όπου βρίσκεται και ο τάφος του Άγγελου Σικελιανού.

Σημειωτέον ότι ο Άγγελος Σικελιανός είχε προταθεί πέντε φορές για Βραβείο Νομπέλ στη λογοτεχνία, ανεπιτυχώς όμως.

Το 1991, με πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών, το ερειπωμένο σπίτι του Άγγελου και της Εύας Σικελιανού αποκαταστάθηκε στην αρχική του μορφή, για να μετατραπεί σε Μουσείο Δελφικών Εορτών.

ΔΕΛΦΟΙ, Ο ΟΜΦΑΛΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ

Στους Δελφούς είχε συσταθεί η πρώτη Αμφικτιονία, ο σπουδαιότερος ιστορικός θεσμός της αρχαιότητας, τον οποίο πολλοί παρομοιάζουν με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών.

Σκοπός της Αμφικτιονίας ήταν η απαγόρευση των εχθροπραξιών μεταξύ των μελών της, ενώ οι αποφάσεις της ήταν δεσμευτικές.

Ο Α. Σικελιανός, με την μελέτη των αρχαίων ελληνικών κειμένων και τις ανθρωπιστικές του πεποιθήσεις, έβλεπε τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό σαν μιαν αξεπέραστη και πανανθρώπινη παρακαταθήκη με διαχρονική εμβέλεια.

Αυτόν ακριβώς τον πολιτισμό ήθελε να αναβιώσει ο Σικελιανός με παραστάσεις αρχαίων ελληνικών δραμάτων, αθλητικών αγώνων και μουσικών συναυλιών, και να τον προβάλει σε παγκόσμια κλίμακα, ως προαπαιτούμενο για την ενότητα μεταξύ των εθνών.

Οι Δελφοί είναι, μετά την Αθήνα, η περιοχή που αναφέρεται συχνότερα στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Επίσης οι Δελφοί θεωρούνται η περιοχή της Ελλάδας με τον μεγαλύτερο αριθμό επιγραφών. Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, οι ανασκαφές έφεραν στο φως μαρμάρινα κομμάτια με περίπου 6.000 επιγραφές, οι οποίες πλουτίζουν όχι μόνο τις γνώσεις μας για την ιστορία των Δελφών, αλλά και για την ιστορία ολόκληρου του αρχαίου ελληνικού κόσμου.

Στο αέτωμα του ναού του Απόλλωνα ήταν χαραγμένα τα δύο περίφημα Δελφικά παραγγέλματα: «Γνώθι σαυτόν» - Να γνωρίσεις τον εαυτόν σου -, και «Μηδέν Άγαν» - Να μην κάνεις τίποτε το υπερβολικό.

Στον ίδιο ναό υπήρχαν χαραγμένα 145 ακόμη επιγράμματα με τη μορφή παραγγελμάτων και προτροπών, τα περισσότερα από τα οποία ήταν αποφθέγματα που αποδίδονται στους ακόλουθους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας: Θαλή τον Μιλήσιο, Πιττακό τον Μυτιληναίο, Βία τον Πρηνέα, Σόλων τον Αθηναίο, Κλεόβουλο τον Ρόδιο, Περίανδρο τον Κορίνθιο και Χίλων τον Λακεδαιμόνιο.

Δειγματοληπτικά ακολουθούν 10 επιγράμματα.

Σοφίαν ζήτει – Να αναζητείς τη σοφία.

Κακίας απέχου – Να απέχεις από την κακία.

Ικέτας αιδού – Να σέβεσαι τους ικέτες.

Γλώττης άρχει – Να κυριαρχείς την γλώσσα σου.

Πόνει μετά δικαίου – Να κοπιάζεις δίκαια.

Αμαρτάνων μετανόει – Όταν σφάλλεις να μετανοείς.

Θνήσκε υπέρ πατρίδος – Να πεθαίνεις για την πατρίδα σου.

Γλώσσαν ίσχε – Να συγκρατείς την γλώσσα σου.

Έριν μίσει – Να μισείς την έριδα.

Αυτό που κάνει εντύπωση είναι ότι τα παραπάνω επιγράμματα, και η πλειονότητα των άλλων, με δύο ή τρεις λέξεις διατυπώνουν μια μεγάλη αλήθεια, ή κάνουν μια συνετή προτροπή. Το τρίτο από τα παραπάνω επιγράμματα «Ικέτας αιδού – Να σέβεσαι τους ικέτες» θα μπορούσε να αποτελέσει το σύνθημα του ΟΗΕ για την στάση των κρατών της Δύσης απέναντι στους πρόσφυγες που ζητούν άσυλο. Στην αρχαία Ελλάδα, τους ικέτες που κατέφευγαν σε έναν ναό, δεν επιτρεπόταν στους διώκτες τους να τους βλάψουν. Ήταν υπό την προστασία του θεού ή της θεάς του ναού.

Στις ημέρες μας, τους πρόσφυγες που ζητούν άσυλο, η Αυστραλία τους στέλνει σε κέντρα κράτησης σε νησιά του Ειρηνικού Ωκεανού…

Η επιλογή των Δελφών από τον Α. Σικελιανό δεν ήταν τυχαία. Καθώς ήταν το θρησκευτικό και το πνευματικό κέντρο της Ελλάδας στην αρχαιότητα, θα μπορούσαν να ξαναγίνουν ζωντανό σύμβολο στον σύγχρονο κόσμο για αιώνιες και ακατάλυτες πανανθρώπινες αξίες.

Η ΠΥΘΙΑ

Πυθία ονομαζόταν η εκάστοτε Ιέρεια του θεού Απόλλωνα στο Μαντείο των Δελφών, η οποία, ευρισκόμενη σε έκσταση, μετέφερε τον χρησμό του Απόλλωνα προς τους εκάστοτε ενδιαφερόμενους με τρόπο διφορούμενο, που επιδεχόταν δύο εντελώς διαφορετικές ερμηνείες, ανάλογα με την περίσταση.

Η Πυθία ακολουθούσε την εξής διαδικασία, προτού ανακοινώσει τον εκάστοτε χρησμό: Πρώτα πλενόταν, έπινε νερό από την ιερή Κασταλία πηγή και μασούσε δαφνόφυλλα. Έπειτα ανέβαινε σε ένα υψηλό τρίποδο, από τη βάση του οποίου έβγαιναν αναθυμιάσεις από καύση διαφόρων βοτάνων. Οι αναθυμιάσεις αυτές έφερναν την Πυθία σε έκσταση, σε βαθμό που ορισμένες φορές έβγαζε κάποιες κραυγές ή ψιθύριζε λόγια χωρίς νόημα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα της διφορούμενης έννοιας πολλών χρησμών της Πυθίας είναι ο ακόλουθος χρησμός:

«Ήξεις αφήξεις ουκ εν πολέμω θνήξεις». Ο χρησμός αυτός επιδέχεται δύο εντελώς διαφορετικές ερμηνείες, ανάλογα με το πού θα βάλουμε το κόμμα. Η πρώτη ερμηνεία είναι η ακόλουθη: «Ήξεις αφήξεις, ουκ εν πολέμω θνήξεις. – Θα πας θα γυρίσεις, δεν θα πεθάνεις στον πόλεμο».

Η δεύτερη ερμηνεία είναι: «Ήξεις, αφήξεις ουκ, εν πολέμω θνήξεις – Θα πας, δεν θα γυρίσεις, στον πόλεμο θα πεθάνεις».

Στους Δελφούς, την ιστορική, και μαγευτική αυτή περιοχή της Ελλάδας, επιδίωξε ο Άγγελος Σικελιανός να αναβιώσει την Δελφική Ιδέα, και να επιβεβαιώσει την πεποίθηση των προγόνων μας πως είναι «ο Ομφαλός της Γης».

Η απόπειρά του αυτή μπορεί να απέτυχε, με την έννοια ότι δεν υπήρξε συνέχεια, τόνισε όμως μια από τις σημαντικότερες πτυχές των πολιτιστικών δραστηριοτήτων των αρχαίων Ελλήνων, και την αντίληψή τους πως προαπαιτούμενο για την εξασφάλιση της ειρήνης είναι η συνειδητοποίηση της κοινής μοίρας των ανθρώπων.

Με άλλα λόγια, η εφαρμογή του ακόλουθου ρητού: Έχθρας διάλυε – Να διαλύεις τις έχθρες.

http://neoskosmos.com/news/el/node/57112