Γιώργος Δ. Ανδρέου : Αποσυμφόρηση της δικαιοσύνης με αρνησιδικία

Λόγω επικαιρότητας, αφιερωμένο στην συνδικαλιστική ηγεσία των δικηγόρων που απεργούν κατά του δικαστικού «Καλλικράτη» για την απώλεια «της βολής» τους, την ηγεσία της δικαιοσύνης που δικαιοδοτεί και την πολιτική διοίκηση της δικαιοσύνης που νομοθετεί

Πανάρχαια τακτική - πρακτική, πρώτος διδάξας ο Μέγας Αλέξανδρος κόβοντας το γόρδιο δεσμό: Τα προβλήματα λύνονται δια της καταργήσεώς τους. Εθνική «παράδοση» έκτοτε.

Μέγα πρόβλημα, από δεκαετίες, η επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης και η αποσυμφόρηση των δικαστηρίων από τον τεράστιο αριθμό των αδίκαστων υποθέσεων. Ανεπιτυχείς οι προσπάθειες όλων των κυβερνήσεων.

Τα τελευταία όμως χρόνια φαίνεται πως πήρε το πρόβλημα της «αποσυμφόρησης» στα χέρια της η δικαιοσύνη και αποφάσισε να το λύσει η ίδια.

Δια της αρνησιδικίας.

Γιατί αρνησιδικία είναι τελικά, η, σε τόσο μεγάλη έκταση, απόρριψη για τυπικούς λόγους των διάφορων ενδίκων μέσων. Με ακαταμάχητο όπλο τα λεγόμενα «απαράδεκτα», τις τυπικές ελλείψεις, τις αοριστίες και άλλα «δαιμόνια» που είτε υπάρχουν είτε εφευρίσκονται, οι νομικοί αντιλαμβάνονται τι λέω.

Της «σταυροφορίας» ηγούνται τα Ανώτατα Δικαστήρια, η κορυφή της δικαιοσύνης. Προεξάρχοντος του ανώτατου διοικητικού – ακυρωτικού, του Συμβουλίου της Επικρατείας, του θεσμικού προστάτη, εκ του Συντάγματος, των πολιτών από τις αυθαιρεσίες της κρατικής εξουσίας. Εκεί που συσσωρεύονται χιλιάδες υποθέσεις. Σε αγαστή πάντα συνεργασία με τις εκάστοτε κυβερνήσεις που τους δίνουν τα όπλα – νόμους – που επιτρέπουν μαζί με την ακραία δική τους «διασταλτική ερμηνεία», αυτό που λέμε «κάνουν την τρίχα - τριχιά», να μειώνουν το στοκ των εκκρεμών υποθέσεων, απορρίπτοντας, λόγω τυπικών επουσιωδών παραλείψεων, που καθιστούν νομικά «απαράδεκτο» σωρεία ενδίκων βοηθημάτων των ταλαίπωρων πολιτών.

Παραλείψεων που, στο χάος της πολυνομίας θα μπορούσαν να διορθωθούν, να συμπληρωθούν με ένα απλό τηλεφώνημα υπενθύμισης και να εκδικασθούν στην ουσία τους οι υποθέσεις.

Αφορμή περίπτωση απόρριψης αιτήσεως ακυρώσεως στο ΣτΕ επειδή έλλειπαν από το παράβολο 50 ευρώ ( είχε κατατεθεί παράβολο 100 ευρώ στο Διοικητικό Πρωτοδικείο το οποίο παρέπεμψε την υπόθεση στο ΣτΕ και έπρεπε να συμπληρωθεί – εντός 30 ημερών από την παραπομπή - με 50 ευρώ). Ο νομοθέτης βέβαια έχει προνοήσει με διάταξη στη διοικητική δικονομία που λέει πως ο εισηγητής δικαστής και η γραμματεία οφείλουν να ζητάνε από το διάδικο, ακόμα και μετά τη δίκη, να συμπληρώσει τις τυχόν τυπικές παραλείψεις του. Η Ολομέλεια όμως του ΣτΕ «έκρινε», από το 2013, πως η έλλειψη ή και το μειωμένο παράβολο - σε εκείνη την υπόθεση έλειπαν δέκα μισό (10,5) ευρώ - δεν είναι τυπική(!!!) παράλειψη και δεν μπορεί να συμπληρωθεί εκ των υστέρων. Έχει ενδιαφέρον, το σκεπτικό, με το οποίο η έλλειψη του παράβολου δεν θεωρείται τυπική παράβαση. Επιβεβαιώνει τη σκέψη ότι πρόκειται για συνειδητή, εκ προθέσεως, προσπάθεια μείωσης του στοκ εκκρεμών υποθέσεων, όχι με εκδίκαση και έκδοση αποφάσεων, αλλά «δι’ εξωπετάξεως».

Γιατί, λέει η Ολομέλεια, το παράβολο, κατάθεσης ενδίκου μέσου, άκουσον – άκουσον, «…αποβλέπει στην αποτροπή ασκήσεως απερίσκεπτων ενδίκων μέσων και συνακόλουθα στην αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης (sic)…” και εξ αυτού συνάγεται πως δεν υπάγεται στις περιπτώσεις των τυπικών ελλείψεων τις οποίες καλείται να διορθώσει ο διάδικος με ένα τηλεφώνημα. Ο πολίτης δηλαδή που προσφεύγει στη δικαιοσύνη και μάλιστα στο ΣτΕ, συλλέγει στοιχεία, πληρώνει δικηγόρους, ενδεχομένως μηχανικούς και άλλους τεχνικούς – χιλιάρικα ζεστά - αν ξεχαστεί ή δεν το σκεφτεί ο δικηγόρος του να συμπληρώσει το παράβολο των 50 ή να καταθέσει 150 ευρώ, θεωρείται ότι «ασκεί απερίσκεπτα ένδικα μέσα, παρακωλύει την αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης» και τιμωρείται με την απόρριψη της υποθέσεώς του. Απόρριψη που μπορεί να είναι οριστική και αμετάκλητη με ανεπανόρθωτη ζημιά ή να τον υποχρεώσει να αρχίσει από την αρχή τα έξοδα κα την ταλαιπωρία.

Ενώ, αντίστοιχα, το συγκεκριμένο δικαστήριο με 5-10 αναβολές, οίκοθεν, από το ίδιο το Δικαστήριο δηλαδή, σε κάθε υπόθεση και 5-6 χρόνια για την εκδίκαση και έκδοση απόφασης «υπηρετεί την αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης». Κι όλα αυτά για να μην κάνει τον κόπο κάποιος, «θα του πέσει η μύτη» - το τουπέ του - να σηκώσει το τηλέφωνο και να υπενθυμίσει το τυπικό πρόβλημα, προστατεύοντας τον πολίτη ακόμα και από τα λάθη του συνηγόρου του. Είναι εν τέλει θέμα αντίληψης για την ουσία της δικαιοσύνης και τη σχέση της με τους πολίτες.

Το παράβολο είναι μικρό μεν, προκλητικά όμως χαρακτηριστικό δείγμα αρνησιδικίας. Υπάρχει σωρεία άλλων περιπτώσεων, όπως οι αοριστίες των λόγων ή η θέσπιση , με νόμο, προφανώς με εισήγηση της ηγεσίας της δικαιοσύνης, της υποχρέωσης , ειδικά στο ΣτΕ στην περίπτωση αναίρεσης, να παρατίθεται στο δικόγραφο η υφιστάμενη νομολογία για το αντικείμενο της δίκης, την οποία υποχρέωση έχει κάμει, με τη νομολογία του, το ίδιο το ΣτΕ τόσο πολύπλοκη, που είναι σχεδόν αδύνατο να εκπληρωθεί, με αποτέλεσμα ένα μεγάλο ποσοστό αναιρέσεων να απορρίπτεται με τον προσφιλή όρο «απαράδεκτη». Ανάλογη και η άρνηση του ΣτΕ στις περιπτώσεις νομικών προσώπων, με αστεία δικαιολογία, να εφαρμόσει τη διάταξη του νόμου για την δέσμευση των Διοικητικών Δικαστηρίων από τις απαλλακτικές αποφάσεις των ποινικών Δικαστηρίων.

Summum jus summa injuria - ακραία, εφαρμογή του δικαίου ακραία αδικία - έλεγαν, διδάσκοντας την επιείκεια, οι Ρωμαίοι προπάτορες του δικαίου μας. Το ίδιο δίδασκαν, για αιώνες, οι σοφοί δάσκαλοι της νομικής επιστήμης στα πανεπιστημιακά έδρανα.

Φαίνεται όμως πως το άγχος να μειωθεί η τεράστια εκκρεμότητα και το στοκ των αδίκαστων υποθέσεων οδηγεί σε λύσεις ανεπιεικείς, σε βάρος των πολιτών.

Το πρόβλημα αυτό αναδεικνύεται εν τέλει σε ευρύτερο ζήτημα κύρους και εικόνας των θεσμών στην κοινωνία, εν προκειμένω του ΣτΕ και κατ’ επέκταση της Δικαιοσύνης. Πρόβλημα προεχόντως των ίδιων των δικαστών που οφείλουν:

- να προστατέψουν εαυτούς και κυρίως την ιστορία, το κύρος και τη φήμη, ειδικά του ΣτΕ. Να μην δίνουν αφορμή στους κακόπιστους να λένε πως με απορρίψεις για εξόφθαλμα τυπικές παραλείψεις που μπορούν να διορθωθούν εύκολα και ανώδυνα, επιχειρείται η (αυτο)αποσυμφόρηση, το ξεφόρτωμα των ίδιων, από τις εκκρεμότητες και η με τον τρόπο «επιτάχυνση» της απονομής της δικαιοσύνης.

- Να πείσουν πως δεν οχυρώνονται στον τύπο, «καταπίνοντας» την «κάμηλο» (ουσία) και νοιάζονται για τους πολίτες, που έχουν καθήκον και υποχρέωση να προστατεύουν και να υπηρετούν.

- Αντί να διευρύνουν τα εμπόδια πρόσβασης στη δικαιοσύνη, όπως κάνουν συστηματικά τα τελευταία χρόνια, σε αγαστή συνεργασία με τις κυβερνήσεις που νομοθετούν, να περιορίσουν τα «απαράδεκτα» και τις τυπικές απορρίψεις και να αποφασίζουν γρήγορα και επί της ουσίας όμως, απονέμοντας δικαιοσύνη. Κι αν διαπιστώσουν την άσκηση «απερίσκεπτου» ένδικου μέσου, ας επιβάλλουν, μετά από ουσιαστική κρίση όμως, τις δέουσες κυρώσεις π..χ. μεγάλες δικαστικές δαπάνες για να αποτρέπουν την άδικη απασχόληση της δικαιοσύνης.

Είναι όμως πρόβλημα και:

- Των δικηγόρων που αντιδρούν διεκδικητικά, προεχόντως όταν κάποιος νόμος ακουμπάει τα συμφέροντά τους.

- Του Υπουργείου Δικαιοσύνης, που αντί να νομοθετεί με βάση στατιστικά στοιχεία, οφείλει να βλέπει την ουσία των προβλημάτων και να αντιδρά γρήγορα, νομοθετώντας αποτελεσματικά.

Με δεδομένο και γνώμονα ότι οι θεσμοί στις δημοκρατίες υπάρχουν υπέρ των πολιτών.

O Γιώργος Ανδρέου είναι δικηγόρος (www.andreoulaw.gr)