Το Δημόσιο αποσύρεται από δασωμένους αγρούς

Τον δρόμο για τον αποχαρακτηρισμό και την αλλαγή χρήσης μεγάλου μέρους των 6,9 εκατ. στρεμμάτων γης που ήταν κάποτε αγροτικές και στην πορεία δασώθηκαν λόγω εγκατάλειψης ανοίγει το υπουργείο Περιβάλλοντος. Σε πρώτο επίπεδο το Δημόσιο «αποσύρεται» από τη διεκδίκηση της ιδιοκτησίας των εκτάσεων αυτών επιτρέποντας την κατοχύρωσή τους με χρησικτησία, ενώ σε δεύτερο δίνει το δικαίωμα στον ιδιώτη να τις αποψιλώσει και να τις χρησιμοποιήσει είτε για καλλιέργεια είτε για μια σειρά χρήσεων, που περιλαμβάνουν τουριστικές υποδομές, βιομηχανικές εγκαταστάσεις για διαφόρων ειδών έργα – αλλά όχι τη δόμηση κατοικιών.

Η σχετική ρύθμιση περιλαμβάνεται σε σχέδιο νόμου του υπουργείου Εσωτερικών που κατατέθηκε την Παρασκευή στη Βουλή. Οπως προβλέπει:

• Το Δημόσιο δεν προβάλλει δικαίωμα κυριότητας σε δασωμένους αγρούς εφόσον δεν διαθέτει τίτλο ιδιοκτησίας. Μέχρι σήμερα το Δημόσιο δεν διεκδικούσε την κυριότητα των εκτάσεων αυτών μόνο εφόσον ιδιώτης προσκόμιζε τίτλο παλαιότερο του 1946. Η ρύθμιση αυτή αφορά ουσιαστικά όλες τις περιοχές όπου ισχύει το τεκμήριο υπέρ του Δημοσίου (εκεί δηλαδή που η δασική έκταση θεωρείται δημόσια, εκτός αν ένας ιδιώτης μπορεί να αποδείξει το αντίθετο).

• Από τις εκτάσεις αυτές, κομμάτι έως 30 στρέμματα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για γεωργική και δενδροκομική εκμετάλλευση, αλλά και για πλήθος δραστηριοτήτων που η νομοθεσία ορίζει ως «επιτρεπτές επεμβάσεις σε δασικές εκτάσεις». Ανάμεσα σε αυτές είναι η κατασκευή κοινωφελών υποδομών (λ.χ. δρόμοι), τουριστικών εγκαταστάσεων, διαφόρων βιοτεχνικών – βιομηχανικών εγκαταστάσεων, μεταλλείων ή λατομείων, εγκαταστάσεων εκπαίδευσης, αθλητισμού κ.ά. Μέχρι σήμερα η νομοθεσία περιόριζε τη δυνατότητα χρήσης έως 30 στρεμμάτων μόνο για αγροτική εκμετάλλευση.

Εως 30 στρέμματα ανά ιδιοκτησία θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για γεωργική καλλιέργεια και κάποιες άλλες χρήσεις.

• Για να επιτραπεί η χρήση έως 30 στρεμμάτων πρέπει κατ’ αρχήν να αποδειχθεί ιδιοκτησία ιδιώτη. Ωστόσο, οι διατυπώσεις που αφορούν αυτό το σημείο είναι μάλλον προβληματικές: αντί να αναφέρει απλώς «δυνάμει τίτλου ιδιοκτησίας» (η παλαιά ρύθμιση προέβλεπε ότι ο τίτλος αυτός έπρεπε να ανάγεται τουλάχιστον στο 2004), η νέα ρύθμιση αφορά «όσους αξιώνουν δικαιώματα κυριότητας δυνάμει τίτλων νόμιμα μεταγεγραμμένων» (αξιώνουν και όχι αποδεικνύουν, χωρίς χρονικό περιορισμό), ενώ η αποψίλωση της έκτασης επιτρέπεται σε όποιον αποδεικνύει έννομο συμφέρον όχι μόνο με τίτλο αλλά ακόμα και… «με ένορκες βεβαιώσεις ή οποιοδήποτε άλλο στοιχείο από το οποίο να πιθανολογείται ο νομικός δεσμός με το ακίνητο». Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Με το Δημόσιο να έχει αποσυρθεί από τη διεκδίκηση της ιδιοκτησίας των εκτάσεων αυτών, επιτρέπονται τίτλοι βασισμένοι στη χρησικτησία ανεξαρτήτως του πότε συντάχθηκαν, ενώ η αποψίλωση μπορεί να επιτραπεί ακόμα και χωρίς τίτλο ιδιοκτησίας.

• Εκτός από την ιδιοκτησία, προϋπόθεση θα είναι η κατάθεση στο δασαρχείο οικονομοτεχνικής μελέτης που να συνηγορεί στην αλλαγή χρήσης.

• Ως απόδειξη του αγροτικού χαρακτήρα στο παρελθόν παραμένει η ιστορική αεροφωτογραφία (του 1945 ή του 1960). Το υπουργείο επεξεργάστηκε διάφορες ιδέες επ’ αυτού, αλλά μάλλον απορρίφθηκαν ως επισφαλείς συνταγματικά.

Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Περιβάλλοντος, οι εκτάσεις αυτές καταλαμβάνουν 6.889.985 στρέμματα, ήτοι το 5,54% των αναρτημένων δασικών χαρτών. Σε ορισμένες περιοχές (όπως η Πελοπόννησος, οι Κυκλάδες, η Λευκάδα και άλλες) το ποσοστό αυτό είναι μεγαλύτερο.

Μικροί οικισμοί

Με άλλες ρυθμίσεις στο ίδιο σχέδιο νόμου, το υπουργείο Περιβάλλοντος δίνει τη δυνατότητα να επεκτείνονται μικροί οικισμοί που βρίσκονται υπό καθεστώς προστασίας για αρχιτεκτονικούς, περιβαλλοντικούς ή ιστορικούς λόγους, ανοίγοντας τον δρόμο για το «ξεχείλωμά» τους. Μάλιστα δίνεται η δυνατότητα να επεκταθούν και ήδη οριοθετημένοι οικισμοί, αν αποδειχθεί ότι κατά την αρχική οριοθέτηση είχε γίνει λάθος. Για την πολεοδόμηση και επέκταση των μη οριοθετημένων οικισμών αρκεί να εκπονηθεί τοπικό ή ειδικό χωρικό σχέδιο που να το προβλέψει. Μέχρι τότε επιτρέπεται να επεκτείνονται μόνο όσοι οικισμοί έχουν παλαιότερο πολεοδομικό σχέδιο που προβλέπει την επέκτασή τους. Και σε αυτό όμως δίνεται εξαίρεση: να εγκριθεί μια ανεξάρτητη πολεοδομική μελέτη «που μπορεί να περιορίζεται σε τμηματική πολεοδομική ρύθμιση κατά μήκος κύριων οδικών αξόνων ή σε άλλα πολεοδομικώς ενδιαφέροντα σημεία». Με άλλα λόγια, μπορεί μέσα σε έναν μικρό οικισμό να γίνει μια πολεοδομική μελέτη που να προβλέπει κάτι άλλο από αυτό που έχει εγκριθεί.