Τα ρομποτάκια της Αράχωβας, τα παραδοσιακά προϊόντα της , τα πρόβατα της Τούμπρης στο αφιέρωμα τη ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ.

Αράχωβα: Φύγαμε για σαββατοκύριακο στον Παρνασσό

 Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για μια αξέχαστη απόδραση στην Αράχωβα.

Νυχτερινή άποψη της Αράχωβας. (Φωτογραφίες: Περικλής Μεράκος)

Τις καθημερινές είναι η ορεινή, παγωμένη κωμόπολη του Παρνασσού. Oι μαγαζάτορες, με κόκκινο πρόσωπο από το κρύο, μπουφάν και κασκόλ, χοροπηδούν επιτόπου για να ζεσταθούν. Τα Σαββατοκύριακα αλλάζει. Φωτίζεται και λάμπει. Oι επισκέπτες αυξάνονται, οι κούκλες στις βιτρίνες είναι τόσο καλοντυμένες, όσο και ο ίδιος ο κόσμος που περπατάει μπροστά από τα μαγαζιά, που συνωστίζεται στους στενούς δρόμους και σε βοηθάει να νιώσεις ότι το κρύο κάπως μαλακώνει.

Η Αράχωβα είναι όμορφη, όχι τόσο λόγω αρχιτεκτονικής, αφού τα παλιά αρχοντόσπιτα και χωριατόσπιτα έχουν αντικατασταθεί από νεότερα, σαφώς πιο αδιάφορα και χωρίς συνάφεια μεταξύ τους. Είναι όμορφη λόγω του τρόπου που είναι χτισμένη, αμφιθεατρικά, στις νότιες πλαγιές του Παρνασσού, ατενίζοντας τον ορεινό όγκο της Κίρφης. Μια μικρή πόλη που ρίζωσε και άνθισε μέσα στα βουνά. Σήμα κατατεθέν της, ο βράχος με το Ρολόι (προσεγγίζεται από την αριστερή πλευρά της αυλής του Λαογραφικού Μουσείου) και η μεγάλη σκάλα, ο Εγκάρσιος, που καταλήγει στον ναό του Αγίου Γεωργίου. Η ανάβαση μοιάζει με ελαφρύ καψόνι, που επιφυλάσσει η Αράχωβα στους αγύμναστους, αξίζει όμως τον κόπο μόνο και μόνο για τη θέα που έχει κανείς από τον Αϊ-Γιώργη. Το επίκεντρο της δράσης είναι η οδός Δελφών: εδώ βρίσκονται τα περισσότερα μαγαζιά, από εδώ περνούν τα πούλμαν και τα αμέτρητα ΙΧ, οι οδηγοί των οποίων πηγαινοέρχονται κάνοντας απέλπιδες προσπάθειες να παρκάρουν. Ζευγάρια, παρέες, οικογένειες με το μωρό στο καρότσι στριμώχνονται επίσης σε έναν δρόμο που κάπως καταφέρνει και τους χωράει όλους, αλλά που σε καμία περίπτωση δεν είναι σχεδιασμένος για τέτοια πολυκοσμία.

 

Ο βράχος με το Ρολόι, σήμα κατατεθέν της Αράχωβας.

Το συγκριτικό πλεονέκτημα της Αράχωβας σε σχέση με τους περισσότερους χειμερινούς προορισμούς της ηπειρωτικής Ελλάδας είναι τα πάρα πολλά μαγαζιά, εκ των οποίων αρκετά με υψηλό επίπεδο υπηρεσιών. Και η ποικιλομορφία τους. Άλλο φημίζεται για τον speciality καφέ, άλλο για τη fusion κουζίνα, άλλο για το μοσχαράκι με χυλοπίτες ή τα χειροποίητα τουρσιά. Μέσα σε μισό λεπτό μπορείς να ταξιδέψεις από το Λονδίνο στην καρδιά της Ρούμελης. Από ένα μαγαζί που θα μπορούσε να βρίσκεται σε οποιαδήποτε μητρόπολη του δυτικού κόσμου, γιατί ακολουθεί πιστά τη φιλοσοφία, τη διακόσμηση και τις μαγειρικές τάσεις που προβάλλουν τα περιοδικά και το ίνσταγκραμ, σε μια ταβέρνα της παλιάς καλής Ελλάδας, που το μενού της το ξέρουμε απέξω, χωρίς καν να το διαβάσουμε.

  Σέλφι για δύο με φόντο την κοσμοπολίτισσα του Παρνασσού.

Λόγω της εγγύτητάς της με τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών και το Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού, η Αράχωβα μπήκε από νωρίς στο τρένο του τουρισμού. Προσέλκυσε και τους σκιέρ και τους αρχαιολάτρες. Με την πάροδο του χρόνου απέκτησε δικό της κοινό, αυτονομήθηκε, άγγιξε την υπερβολή, στην πορεία έπεσε, ηρέμησε, επαναπροσδιόρισε την ταυτότητά της. Σήμερα δείχνει να βιώνει μια πιο ώριμη περίοδο, όπου οι επιχειρηματίες σε πολύ μεγάλο ποσοστό είναι Αραχωβίτες ή από την ευρύτερη Στερεά Ελλάδα. Όταν τους ρωτάς αν η πόλη τους είναι όντως η Μύκονος του χειμώνα, γελούν, γιατί κανείς τους δεν πιστεύει ότι είναι συγκρίσιμα τα μεγέθη. Ανεκτικοί και χαλαροί, ξέρουν να δίνουν στους ταξιδιώτες του Σαββατοκύριακου το διήμερο πολυτέλειας που αποζητούν, χωρίς να προσπαθούν να φτάσουν στο επίπεδο της Μυκόνου, πολύ απλά γιατί δεν το έχουν ανάγκη.

Η άλλη όψη της Αράχωβας μέσα από τέσσερα πρόσωπα με αγάπη για την παράδοση και μεράκι για δημιουργία.

Στα χνάρια της Εύας Πάλμερ

Το 1927 διοργανώθηκαν οι πρώτες Δελφικές Εορτές (η Εύα Πάλμερ-Σικελιανού έραψε κοστούμια για τον Προμηθέα Δεσμώτη χρησιμοποιώντας αραχωβίτικα υφάσματα) και η μεγάλη έκθεση λαϊκής τέχνης στην Αράχωβα (με επικεφαλής τη λαογράφο Αγγελική Χατζημιχάλη). Ήταν χρονιά-ορόσημο για να συστηματοποιηθεί και να εκτοξευτεί η αραχωβίτικη υφαντική. Σχεδόν έναν αιώνα μετά, λίγες είναι οι ντόπιες γυναίκες που ξέρουν να δουλεύουν τον αργαλειό. Μία από αυτές είναι η Δήμητρα Ταξιάρχη, που κατάγεται από τη Δαύλεια και ήρθε στην Αράχωβα σε πολύ νεαρή ηλικία. Ξεκίνησε να υφαίνει σε ηλικία 12 ετών, έμαθε να κάνει σεντόνια, τραπεζομάντιλα, χαλιά και συνεχίζει να το κάνει ως δασκάλα, στο πλαίσιο του εργαστηρίου υφαντικής, που διοργανώνει το Λαογραφικό Μουσείο (τηλ. 22670-31630, 11.00-18.00 εκτός Δευτέρας και Τρίτης, είσοδος ελεύθερη). Πρώτα «φτιάξαμε τις προίκες μας» και μετά «μπήκαμε στο μεροκάματο», θυμάται, με τα έσοδα από τις παραγγελίες υφαντών να λειτουργούν συμπληρωματικά στον οικογενειακό προϋπολογισμό. Οι γενιές που ακολούθησαν αυτήν της κυρίας Δήμητρας δεν ασχολήθηκαν με την υφαντική, με αποτέλεσμα η τέχνη να ξεχαστεί. Σήμερα όμως, σε μια νέα εποχή άνθησης, γυναίκες αλλά και άντρες ενδιαφέρονται να μάθουν να υφαίνουν. Το Λαογραφικό Μουσείο Αράχωβας συμβάλλει ποικιλοτρόπως στη διάδοση της υφαντικής, διαθέτει μάλιστα διαφορετικά δείγματα αργαλειών (κοινό αργαλειό, εξωτερικού χώρου, όρθιο, της Πηνελόπης). Γιατί, όπως συνοψίζει η κυρία Δήμητρα, το χειροποίητο υφαντό είναι πολύτιμο. «Η αξία του δεν περιγράφεται».

Χυλοπίτες και τραχανάς νέας γενιάς

Η Αράχωβα φημίζεται για τα τοπικά προϊόντα της. Το ευχάριστο είναι ότι στην παραγωγή έχουν μπει και οι νεότερες γενιές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, το δίδυμο Νικολέτας και Αναστασίας Βασιληά, που αγκάλιασαν την οικογενειακή επιχείρηση, βάζοντάς τη σε νέα εποχή. Οι δύο αδελφές διατηρούν ένα μικρό αλλά πλήρως εξοπλισμένο εργαστήριο στο Λιβάδι (τον οικισμό-δορυφόρο της Αράχωβας) και ασχολούνται με την παραγωγή χυλοπίτας, λευκού τραχανά (ξινού και γλυκού) από χοντρό σιμιγδάλι, αλλά και του παραδοσιακού αραχωβίτικου τραχανά από μπουλουγούρι (πλιγούρι), ο οποίος κέρδισε το πρώτο βραβείο στην Έξποτροφ 2019 για τον παραδοσιακό τρόπο παρασκευής του. Τα προϊόντα τους θα τα βρείτε σε καταστήματα με παραδοσιακά είδη, κρεοπωλεία, σούπερ μάρκετ και μίνι μάρκετ. Εκτός Αράχωβας, στη Λιβαδειά, στην Ιτέα, στην Άμφισσα. Ακόμα και στην Αθήνα. Τηλ. 22670-22050, info@genimagis.gr.

Τα πρόβατα της Τούμπρης

Στην Τούμπρη, λίγο έξω από την Αράχωβα, έχει τη βάση του ο Γιάννης Ράπτης, ένας από τους λίγους κτηνοτρόφους που έχουν απομείνει στην περιοχή. «Έφυγε η παλιά γενιά, έχουν μείνει πέντε έξι 60άρηδες και άλλοι τόσοι από 40 ετών και πάνω». Αυτός είναι ο απολογισμός για ένα επάγγελμα που κουβαλάει μεγάλο συμβολικό βάρος για τον τόπο, όμως με τις σημερινές συνθήκες μοιάζει να μην είναι αρκετά προσοδοφόρο ώστε να προσελκύσει νέο κόσμο. Στα μείον και η ορεινή γεωμορφολογία της Αράχωβας, που δυσκολεύει τους κτηνοτρόφους να παράγουν οι ίδιοι τις ζωοτροφές τους. Ο Γιάννης ασχολείται και με την τυροκομία ‒ παράγει φορμαέλα (κατά μέσο όρο δύο τόνους τον χρόνο) και οψιμοτύρι (τοπικό αλειφώδες τυρί). Τα ζώα του, «εκατό προβατάκια, ντόπια, βελτιωμένα με άλλες ράτσες», τα αντιμετωπίζει λίγο σαν παιδιά του. Δυσκολεύεται να τα σφάξει, και ας είναι κι αυτό μέρος της δουλειάς του. Μετά από σαράντα χρόνια στο επάγγελμα, το κοπάδι δεν είναι απλώς ένα μέσο για να βγάλει χρήματα αλλά κομμάτι της ζωής του.

Ο άνθρωπος πίσω από τα ρομπότ

Γιος αγωγιάτη, γέννημα θρέμμα Αραχωβίτης, ο κύριος Τάκης Μυλωνάς το 1949 πήρε τον δρόμο για την πρωτεύουσα και το 4ο γυμνάσιο Πειραιώς. «Εν συνεχεία, αφού τελείωσα το σχολείο, πήγα στον ΟΤΕ, τεχνικός στο τμήμα κατασκευών κέντρων. Βάζαμε τηλεφωνικά κέντρα στην Αθήνα και στην επαρχία». Τι μπορεί να κρύβει μέσα του ένας τεχνικός του ΟΤΕ; Έναν καλλιτέχνη με ανεξάντλητη φαντασία. Όταν έγινε η μετάβαση στην ψηφιακή εποχή, ο κύριος Τάκης πήρε εξαρτήματα από τα παλιά αναλογικά μηχανήματα που οδηγούνταν στην ανακύκλωση. Πρώτα έφτιαξε ένα ρολόι. «Από κει και μετά μου άνοιξε η όρεξη», με αποτέλεσμα να δημιουργήσει δεκάδες ρομποτάκια με πρώτη ύλη τον απαξιωμένο εξοπλισμό. Μία τηλεφωνήτρια, ένας σκιέρ, δύο μηχανόβιοι και ένας ιππότης ανήκουν στη συλλογή των φαντασμαγορικών ρομπότ του, μέρος της οποίας βρίσκεται στο Λαογραφικό Μουσείο Αράχωβας. Σπάνια περίπτωση ανθρώπου, που συνδυάζει την ευγένεια με το δυνατό μυαλό, ο κύριος Τάκης έχει συμβάλει στη διατήρηση της ιστορικής μνήμης με το βιβλίο του «Αράχωβα: εικόνες και μνήμες του χτες» (θα το βρείτε επίσης στο Λαογραφικό Μουσείο).

Mνημεία, σπήλαια και σκι

Η θέση της Αράχωβας είναι ιδανική για εκδρομές. 1. Παρνασσός, το ταξιδιωτικό ταίρι της Αράχωβας.

2. Το Κωρύκειο άντρο.

3. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών.

Στον δρόμο για την Αράχωβα κάντε μία στάση στη Μονή του Οσίου Λουκά (τηλ. 22670-21305, καθημερινά 08.30-15.30), χτισμένη σε φοβερό σημείο στις πλαγιές του Ελικώνα (25 χλμ./30 λεπτά από Αράχωβα). Aνήκει στη λίστα της UNESCO και φημίζεται για τα ψηφιδωτά της. Εκτός από το ίδιο το μνημείο, πολύ καλή είναι και η έκθεση στους εσωτερικούς χώρους, με πληροφορίες για την ιστορία, την αρχιτεκτονική, τις κοινωνικές συνθήκες που επηρέασαν τις μεσοβυζαντινές μονές, κ.ά. // Δεύτερη εκδρομή-προσκύνημα είναι στον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών (12 χλμ./15 λεπτά από την Αράχωβα). Δεν είναι μόνο η μυθολογία που περιβάλλει το ιερό, οι ιστορίες για το Μαντείο, την Πυθία και τους διφορούμενους χρησμούς της που ακούμε από την παιδική μας ηλικία. Είναι και η «ενέργεια» του χώρου, που καταφέρνει συχνά να συγκινήσει και τους πιο δύσπιστους. Τα απομεινάρια από τον ναό του Απόλλωνα, το στάδιο και το αρχαίο θέατρο συνθέτουν τον ωραιότερο ίσως αρχαιολογικό χώρο της Ελλάδας. Πολύ κοντά βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών (τηλ. 22650-82312, καθημερινά 08.30-15.30, ενιαίο εισιτήριο 6 ευρώ), με τα εκθέματά του να λειτουργούν αλληλοσυμπληρωματικά για να καταλάβει κανείς τη σημασία που είχαν οι Δελφοί κατά την αρχαιότητα. // Το Κωρύκειο άντρο (17 χλμ./30 λεπτά από Αράχωβα) προσφέρεται επίσης για εκδρομή. Θα προσεγγίσετε το βαθύ σπήλαιο με τους σταλακτίτες, γνωστούς και ως «κώρυκες» (ασκούς), αφού οδηγήσετε σε πυκνό ελατόδασος (στα τελευταία 3,5 χλμ. ο δρόμος είναι κακοτράχαλος). Φορέστε κατάλληλα παπούτσια, γιατί το έδαφος γλιστράει. // Τέλος, αξίζει μια εξόρμηση στο Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού (27 χλμ./40 λεπτά από Αράχωβα), που μετράει 46 χρόνια ζωής και επισκεψιμότητα προ Covid-19 μεταξύ 110-130.000 ανθρώπων. Έχει 23 πίστες, 17 αναβατήρες, 34 χλμ. χιονοδρομίας, 12 μαύρες διαδρομές εκτός πίστας, σχολές εκμάθησης σκι και καταστήματα ενοικίασης εξοπλισμού. Από τα τέσσερα σαλέ (σε Κελάρια, Φτερόλακκα, Βάκχο), ανακαινίστηκαν αυτό της Φτερόλακκας και τα δύο των Κελαρίων, γεγονός που ανανεώνει τη δυναμική του προορισμού, αφού τα σαλέ έχουν το δικό τους πιστό κοινό, το οποίο δεν κάνει απαραιτήτως σκι. Πάντα να είστε εφοδιασμένοι με αλυσίδες όταν ανηφορίζετε οδικώς στον Παρνασσό και να ενημερώνεστε από μετεωρολογικά σάιτ και από τα κοινωνικά δίκτυα του χιονοδρομικού για τις καιρικές συνθήκες. Τηλ. 22340-22700, parnassos-ski.gr.

Η Μονή του Οσίου Λουκά, χτισμένη στις πλαγιές του Ελικώνα.

ΜΕΤΑΒΑΣΗ

Η Αράχωβα απέχει από την Αθήνα 170 χλμ. (2 ώρες) και από τη Θεσσαλονίκη 370 χλμ. (4,5 ώρες). Υπολογίστε για την απλή μετάβαση 28 ευρώ και 64 ευρώ αντίστοιχα για καύσιμα και διόδια.

Παραδοσιακά προϊόντα Νίκου Σύρου

4. Στο κρεοπωλείο του Κώστα Κομματά

ΑΓΟΡΕΣ

Στο κρεοπωλείο του Κώστα Κομματά (τηλ. 22670-31194) θα βρείτε κρέατα, λουκάνικα, τυροκομικά, μαζί κι έναν γνώστη της πόλης για πάσης φύσεως απορίες. Καταστήματα με παραδοσιακά προϊόντα υπάρχουν αρκετά, όπως του Νίκου Σύρου (τηλ. 22670-32685), που διαθέτει ελαιόλαδο Αράχωβας, ελιές Άμφισσας, τραχανά, χυλοπιτάκι και τυριά, όπως η ΠΟΠ φορμαέλα. Αν αγαπάτε τα γλυκά, στο κατάστημα Παπαστάθη (τηλ. 22670-29182) έχουν αραχωβίτικες ροζιές, καρυδάτο, μυγδαλάτο και πούρο (μακρόστενο σιροπιαστό).

TIPS

ΚΑΙΡΟΣ: Στη σελίδα arahovameteo.gr θα βρείτε πληροφορίες για τον καιρό της Αράχωβας και πιο συγκεκριμένα για τον Κατεβατό, έναν βορειοανατολικό άνεμο που έρχεται από τις κορυφές του Παρνασσού. Εκτός από τις πραγματικές επιπτώσεις του στο περιβάλλον, ο Κατεβατός έχει λειτουργήσει και ως τροφοδότης της λαϊκής φαντασίας, που έχει πλάσει θρύλους και ιστορίες γύρω από την ύπαρξή του.

ΥΦΑΝΤΙΚΗ: Πριν από τέσσερα χρόνια, η ομάδα θεάτρου και χορού «Όχι παίζουμε»/Urbandig project, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Πατρών και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πολιτισμού Δελφών, έκανε μια έρευνα για την υφαντική παράδοση της Αράχωβας. Το υλικό χρησιμοποιήθηκε το 2021 για την παραγωγή ενός βίντεο που γυρίστηκε στο Λαογραφικό Μουσείο και παρουσιάζει άγνωστες πτυχές από την καθημερινότητα της Αραχωβίτισσας υφάντρας, η οποία, όταν έκανε διάλειμμα από τον αργαλειό, χόρευε χάλι γκάλι. Στόχος είναι να διοργανωθούν, στο μέλλον, ταξιδιωτικές εκδρομές στην Αράχωβα με βασική θεματική την υφαντική και δραστηριότητες όπως αυτές που παρουσιάζονται στο βίντεο (μπορείτε να το παρακολουθήσετε στο urbandigproject.org). Τα γυρίσματα έγιναν σε συνεργασία με το Λαογραφικο Μουσείο Αράχωβας και με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ

https://www.kathimerini.gr/k/travel/561698920/arachova-fygame-gia-savvatokyriako-ston-parnasso/