Στο πλαισιο της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας εμπορευμάτων που προβλέπεται από την ενωσιακή έννομη ταξή, το εμπορικό σήμα αποτελεί εργαλείο στα χέρια του επιχειρηματία και σημείο αναφοράς για τον καταναλωτή
.
Το εμπορικό σήμα, ως άυλο αγαθό, είναι κάθε σημείο δεκτικό γραφικής παράστασης, ικανό να διακρίνει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες των επιχειρήσεων μεταξύ τους. Ως στοιχείο των επιχειρήσεων και καθοριστικός παράγοντας των συναλλαγών, αποτελεί τον πυρήνα της διαπραγματευτικής πολιτικής, με αποτέλεσμα τη συχνή πρόκληση νομικών έριδων. Μάλιστα, ως ζωντανό στοιχείο της αγοράς, αποτυπώνει τον παλμό της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Εξάλλου, η πληθώρα και ποικιλία προϊόντων και υπηρεσιών καθιστά αναγκαία την ύπαρξη διακριτικών γνωρισμάτων. Παράλληλα, ενόσω συμβάλλει στην προώθηση των προϊόντων και γίνεται φορέας εμπορικής αξίας, συνιστά εγγύηση, μέσο προσανατολισμού και διαφάνειας, «φάρο στην αγορά», αφού εξασφαλίζει την προστασία τόσο του σηματούχου όσο και του καταναλωτή.
Στοιχεία Εμπορικών Σημάτων
Ως δικαίωμα Διανοητικής Ιδιοκτησίας,
το εμπορικό σήμα είναι αλληλένδετο με το σύνολο των προϊόντων που μια επιχείρηση εμπορεύεται. Καθότι οι διακρίσεις των σημάτων ποικίλουν με κριτήριο τη μορφή, τον προορισμό και τη διακριτική ισχύ τους, επιπρόσθετη διάκριση είναι αυτή που γίνεται ανάλογα με το εύρος της προστασίας που το εκάστοτε εμπορικό σήμα επιφυλάσσει. Έτσι, μπορεί να είναι εθνικό, κοινοτικό (ευρωπαϊκό) και διεθνές. Ειδικότερα, το ελληνικό εθνικό εμπορικό σήμα απευθύνεται σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην εγχώρια αγορά της Ελλάδας (Νόμος περί Σημάτων, 4072/2012). Τα διεθνή εμπορικά σήματα είναι εκείνα που καταχωρούνται αυτόματα σε όσα από τα 79 κράτη-μέλη -που έχουν υπογράψει το Πρωτόκολλο της Μαδρίτης- επιθυμεί ο δικαιούχος, με αίτηση στον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO).
το εμπορικό σήμα είναι αλληλένδετο με το σύνολο των προϊόντων που μια επιχείρηση εμπορεύεται. Καθότι οι διακρίσεις των σημάτων ποικίλουν με κριτήριο τη μορφή, τον προορισμό και τη διακριτική ισχύ τους, επιπρόσθετη διάκριση είναι αυτή που γίνεται ανάλογα με το εύρος της προστασίας που το εκάστοτε εμπορικό σήμα επιφυλάσσει. Έτσι, μπορεί να είναι εθνικό, κοινοτικό (ευρωπαϊκό) και διεθνές. Ειδικότερα, το ελληνικό εθνικό εμπορικό σήμα απευθύνεται σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην εγχώρια αγορά της Ελλάδας (Νόμος περί Σημάτων, 4072/2012). Τα διεθνή εμπορικά σήματα είναι εκείνα που καταχωρούνται αυτόματα σε όσα από τα 79 κράτη-μέλη -που έχουν υπογράψει το Πρωτόκολλο της Μαδρίτης- επιθυμεί ο δικαιούχος, με αίτηση στον Παγκόσμιο Οργανισμό Διανοητικής Ιδιοκτησίας (WIPO).
Αναφορικά με το κοινοτικό σήμα, ο Ευρωπαϊκός Κανονισμός υπ’ αριθμόν 207/2009 ρυθμίζει την κατοχύρωση, το εύρος προστασίας και τη λήξη του, ανεξαρτήτως των εσωτερικών ρυθμίσεων κάθε κράτους. Σύμφωνα με αυτό τον Κανονισμό, δύο είναι οι βασικοί τρόποι απόκτησης κοινοτικού σήματος: είτε σε εθνικό επίπεδο, με αίτηση στη Διεύθυνση Εμπορικής και Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είτε σε ευρωπαϊκό επίπεδο ως «σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης» (EUTM), με αίτηση στο Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO). Εθνικά και κοινοτικά σήματα αλληλοσυμπληρώνονται και συνυπάρχουν. Η διαδικασία κατοχύρωσης του εμπορικού σήματος είναι ενιαία και παρέχεται στο σηματούχο αποκλειστικό δικαίωμα χρήσης του στο σύνολο των 28 χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ούτως ώστε να εξυπηρετούνται τα συμφέροντα επιχειρήσεων ποικίλων μεγεθών, συστημάτων αγοράς και κάθε γεωγραφικού εύρους. Μάλιστα, με την κατοχύρωση ισχύει αυτομάτως σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δίχως να είναι δυνατές εξαιρέσεις. Σε περίπτωση, δε, σύγχυσης κοινοτικού σήματος με προϋπάρχον εθνικό, υπερισχύει το κοινοτικό και απλώς συνυπάρχει με το αντίστοιχο εθνικό, εφόσον οι σηματούχοι του τελευταίου δεν αντέδρασαν ως προς το κοινοτικό σήμα. Τέλος, το σημαντικότερο στοιχείο που αναδεικνύει την αξία της κατοχύρωσης κοινοτικού σήματος -αλλά και κάθε είδους σήματος- είναι η παροχή αποκλειστικού δικαιώματος χρήσης από το δικαιούχο, και η δυνατότητα αποτροπής παράνομης αξιοποίησής του από τρίτους.
Απόφαση C‑396/15
Μεταξύ της γερμανικής εταιρείας Adidas και της βελγικής Shoe Branding Europe υπήρξε διαμάχη σχετικά με την πιθανότητα πρόκλησης σύγχυσης στους καταναλωτές εξαιτίας των εμπορικών σημάτων που οι δύο εταιρείες χρησιμοποιούσαν μέχρι την έκδοση της υπό συζήτηση απόφασης.
Συγκεκριμένα, η Shoe Branding Europe προσπάθησε να κατοχυρώσει ως κοινοτικό σήμα μια ένδειξη, η οποία αποτελείτο από δύο παράλληλες ραβδώσεις στα πλάγια των αθλητικών της υποδημάτων. Γι’ αυτό, το 2009, η εν λόγω ζήτησε από το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης την κατοχύρωση ως κοινοτικού σήματος εκείνου που εικονίζεται στο αριστερό μέρος των υποδημάτων της παραγωγής της. Κατόπιν προσφυγής της Adidas στο τμήμα προσφυγών του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το τελευταίο απεφάνθη υπέρ της Shoe Branding Europe, υποστηρίζοντας ότι «δεν υπάρχει κανένας λόγος να θεωρείται ότι οι καταναλωτές θα υποθέτουν ότι οι τρεις γραμμές προορίζονται για να δηλώσουν μια σύνδεση με έναν συγκεκριμένο πάροχο ειδών ένδυσης και υποδημάτων».
Η Adidas, το Μάιο του 2015, προσέφυγε ενώπιον του Πρωτοδικείου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Το ως άνω κατέληξε ότι το εμπορικό σήμα των δυο λωρίδων που χρησιμοποιεί η Shoe Branding ενδέχεται να προκαλέσει σύγχυση στους καταναλωτές ως προς την προέλευση των εμπορευμάτων. Βασικό επιχείρημα είναι ότι οι καταναλωτές εύκολα μπορούν να πιστέψουν στη σύνδεση των παπουτσιών με δύο λωρίδες με την Adidas, ενώ δεν ισχύει μία τέτοια ταύτιση.
Η Shoe Branding άσκησε έφεση κατά της απόφασης του Πρωτοδικείου Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ισχυριζόμενη ότι το εμπορικό σήμα με δύο λωρίδες συνυπήρχε με το σήμα τριών λωρίδων της Adidas για πολλές δεκαετίες, δίχως σύγχυση, καθώς και ότι η άποψη σχετικά με τον κίνδυνο συγχύσεως ήταν εσφαλμένη. Στις αρχές του 2016, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έκρινε ότι, βάσει του Ευρωπαϊκού Κανονισμού περί εμπορικών σημάτων, η διαφορά μεταξύ των λωρίδων ήταν ανεπαρκής για να αποτρέψει τη σύγχυση μεταξύ των δύο σχεδίων.
Και με αυτό, η υπόθεση στάλθηκε ξανά στο Πρωτοδικείο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, το οποίο επιβεβαίωσε ότι η Shoe Branding πράγματι αποκτά αθέμιτο όφελος από το εμπορικό σήμα της Adidas και τη φήμη της τελευταίας. Απεφάνθη, εναργέστερα, πως εξαιτίας του σημαντικού βαθμού ομοιότητας ανάμεσα στα αντιπαρατιθέμενα σήματα, της ταυτότητας των προϊόντων που προσδιορίζονται από αυτά, καθώς και της ευρείας φήμης του προγενέστερου σήματος Αdidas, ελλοχεύει κίνδυνος σύγχυσης μεταξύ τους. Ο ανωτέρω κίνδυνος εκφράζεται ως αντίληψη του ενδιαφερόμενου κοινού, και ως πιθανότητα η χρήση των υπό εξέταση σημάτων να επιφέρει στη Shoe Branding αθέμιτο όφελος εξαιτίας της φήμης του προγενέστερου σήματος της Adidas, δίχως η χρήση αυτή να δικαιολογείται από νόμιμη αιτία. Ως αποτέλεσμα, η αίτηση για την κατοχύρωση του εμπορικού σήματος της Shoe Branding απορρίφθηκε.
Επίλογος
Παρατηρώντας την απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με το εμπορικό σήμα των δύο εταιρειών, διαπιστώνουμε τη νίκη της εταιρείας Adidas. Η σημασία της εν λόγω νίκης δεν συνίσταται απλώς σε μία επικράτηση των θέσεων της εταιρείας ενόψει μίας δικαστικής αντιπαράθεσης, αλλά πολύ περισσότερο στην εξασφάλιση σημαντικού επιπέδου προστασίας για τα προϊόντα της, η οποία με τη σειρά της θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι οδηγεί σε αύξηση του μονοπωλίου υπέρ της.
Εν κατακλείδι, ενώ πληθώρα εταιρειών έχει αποπειραθεί σε βάθος χρόνου -χωρίς επιτυχία- να κατοχυρώσει για τα αθλητικά είδη που εμπορεύονται ως σήμα σειρές παράλληλων έγχρωμων γραμμών, η εταιρία Adidas φαίνεται να έπεισε για τη διακριτική ιδιότητα της σχετικής ένδειξης, αναδεικνύοντάς την σε ένα σήμα μεγάλης εμπορικής αξίας.
